در کتاب قرآن اشارات بسیار زیادی به موضوع بسیار مهم قیامت شده است ، در این رابطه سعی میشود ، در یک سری از مقالات پی در پی ، به توضیح و توجیه این پدیده و واقعه کیهانی بپردازیم . رمز شناخت پدیده و یا واقعه قیامت برای ما ، در دو سوره از کتاب قرآن قابل دریافت است .
(1)
به نام خداوندِ رحم کنندهِ ( بخشنده ، گذشت کننده ) مهربان ( با شفقت ، با عاطفه )

هنگامی که خورشید گرفته شود ( یا خورشید به رنگ قرمز کوره آهنگری درآید ، همانند خورشید در هنگام غروب ) 1
و زمانی که ستارگان کدر ( تیره ، مات ، تاریک و سیاه ) شود 2
و هنگامی که کوه‌ها روان شود ( حرکت کند ، راه رود ، رانده شود ، سیال شود ) 3
و آنگاه که [حیوان] آبستن ( منظور شتران حامله ) رها کرده شود ( سقط جنین و متواری شود ) 4
و زمانی که وحشی‌ها ( وحوش ، حیوانات و جانوران بیابانی و غیر اهلی ) گردآوری شود ( مجتمع شود ، به هم فشرده شود ، جمع آوری شود ) 5
و هنگامی که دریاها متلاطم ( طوفانی ، موج دار ، خروشان ) شود 6
و زمانی که نفس‌ها ( نفوس ، اشخاص ، موجودات ، خود اشخاص ، چیزها ، اشیاء ، جان‌ها ) زوج کرده شود ( ترکیب و ادغام شود ، ازدواج کند ، جفت کرده شود ، قرین یکدیگر شود ، جفت یکدیگر شود ) 7
........... سوره تکویر
آیه 7 از سوره تکویر اشاره به واکنش هسته‌ای از نوع چهارم دارد . در صورت علاقمندی مراجعه فرمایید به مبحث ( واکنش هسته‌ای از نوع چهارم ! یعنی ادغام نوترون‌ها و پایان هستی ( انقلاب دوم ستارگان نوترونی ) . ) . لازم به یادآوری است که واکنش همجوشی ستارگان که متداولترین واکنش هسته‌ای شناخته شده در کیهان است ، از این قاعده کلی زوج شدن ذرات استفاده می‌کند . یعنی در چرخه کربن در ستارگان ، در نهایت الکترونها و پروتونها با هم ترکیب شده و نوترونها را به همراه انرژی به صورت تابش الکترومغناطیس ، پدیدار میکند که در روز قیامت نوترونها نیز با هم جفت شده و ادغام میشوند . ولی همانطور که در مبحث فوق توضیح داده شد حاصل این فرایند ، آزاد شدن و انتشار موج پر انرژی گرانشی است که قدرت نفوذی و تخریبی خیلی زیادی را داراست . در کتاب قرآن از این موج به نام صیحة واحدة ( تک موج ، فریاد واحد ، بانگ تنها ) ذکر شده است .

پس هنگامی که آید صدای هولناک ( موج انفجار ، صدای بلند و گوش خراش ) 33
روزی که فرار میکند مرد از برادرش 34
و [از] مادرش و [همچنین] پدرش 35
و همسرش ( همنشینش ) و پسرانش . 36 سوره عبس

البته گوش انسان به طور مستقیم توان شنیدن و شناسایی این موج گرانشی را ندارد ، ولی تصادم این موج با سیاره زمین به همراه آزاد شدن موج انفجاری شدیدی در محدوده شنوایی گوش انسان است . این موج گرانشی به جمجمه و اسکلت انسان ضرباتی وارد می‌کند که در عصب شنوایی انسان تاثیر گذار و قابل دریافت است .

زمانی که لرزانده شود زمین ، لرزه‌ای را 4
و کوبانده و پراکنده شود کوه‌ها ، کوبیده و پراکنده شدنی را 5
پس شود گردهایی ( دانه‌هایی ) ، متفرق شده‌ای ( پراکنده و معلقی ) . 6 سوره واقعه
(2)

به نام خداوندِ رحم کنندهِ ( بخشنده ، گذشت کننده ) مهربان ( با شفقت ، با عاطفه )

سوگند آسمان را و طارق 1
و چه چیز آگاه ( باخبر ، معلوم و مشخص ) کرد تو را [که] چیست طارق 2
[آن] ستاره ( جسم نورانی در آسمان ) تابناک ( زیرک ، باهوش ، ناقلا ، تند و تیز ، درخشان ، روشن ، افروخته و فروزان ) 3
.......... سوره طارق
از دیرباز به هر نقطه نورانی در آسمان شب ستاره گفته می‌شد ، ولی بعدا معلوم شد که سیارات نیز به علت انعکاس نور خورشید می‌توانند همانند ستاره به نظر برسند و بدرخشند . امروزه مشخص شده است که ستارگان برون کهکشانی ، خوشه ستارگان ، کهکشانها ، کوازارها و حتی خوشه کهکشانها میتوانند بسته به فاصله با ناظر ، به صورت یک ستاره واحد دیده شوند . اما در مورد سوره طارق باید گفت که این سوره از لحاظ ادبی هم وزن سوره‌های قارعه و حاقه بوده و همگی مربوط به واقعه قیامت میشوند . ستاره‌ای در آسمان شب به همین اسم ، نامگذاری شده است ، ولی به احتمال زیاد این ستاره ، طارق واقعی نمی‌باشد . طارق واقعی یک جرم سماوی بسیار بزرگ ، حجیم و فوق‌العاده نورانی و درخشنده است که بعد از رمبش ( فرو ریزش به طرف مرکز ) به جرم و تراکم بحرانی برای بقای نوترونها رسیده و تبدیل به راکتور تبدیل نوترون به ماده تاریک و مولد تک موج گرانشی میشود که میتواند موجبات انهدام کیهان را فراهم آورد .

به نام خداوندِ رحم کنندهِ ( بخشنده ، گذشت کننده ) مهربان ( با شفقت ، با عاطفه )

[آن] کوبنده ( درهم کوبنده ، زننده ، ضربه زننده ) 1
چیست ( چه باشد ) [آن] کوبنده ؟ 2
و چه آگاه ( با خبر ، معلوم ، مشخص ) کرد تو را ، [که] چیست ( چه باشد ) [آن] کوبنده ؟ 3
روزی که باشند مردم ( انسیان ) همانند گستراننده ( پروانه ) گسترده شده ( پخش و پلا شده ، پراکنده و متفرق شده ) 4
و باشند کوه‌ها همچون کرک ( پشم گوسفند ) از هم باز ( از هم پاشیده ) شده ( حلاجی شده ) 5
......... سوره قارعه

به نام خداوندِ رحم کنندهِ ( بخشنده ، گذشت کننده ) مهربان ( با شفقت ، با عاطفه )

[آن] روی دهنده ( فرود آینده ، حادث شونده ) 1
چیست آن روی دهنده ؟ 2
و چه آگاه کرد تو را [که] چیست آن روی دهند ؟ 3
....... سوره حاقه
قیامت یک واژه عربی بر گرفته شده از واژه قیام ، به معنی بلند شدن ، ایستادن و به پا خواستن است . قیامت را میتوان به شورش و انقلاب بزرگ ترجمه کرد . همانطور که می‌دانیم موج الکترومغناطیس حامل انرژی است ، ولی موج گرانش تقریبا چیزی مثل بردار نیرو رفتار می‌کند ، به طور مثال تابش شدید موج الکترومغناطیس بر جسم ، باعث بالا رفتن حرارت و گرما در آن میشود ، ولی اگر موج گرانشی بر جسمی بتابد به آن نیروی مکانیکی وارد کرده و آن را به جهت تابش خود میراند .
روزی که می‌لرزد زمین و کوه‌ها ، و باشد کوه‌ها همچون کاهی ( تفاله‌ای ) پراکنده شده‌ای ( فرو ریخته‌ای ، روان و خرمن به باد داده شده‌ای ) . آیه 4 سوره مزمل

چنین نیست ، هنگامی که کوبیده ( ویران ، هموار ) شود زمین ، کوبیدنی کوبیدنی را ( ویرانی ، همواری ) . آیه 21 سوره فجر

و وقتی که کوهها ویران ( منفجر ، پراکنده ، کوفته ، هموار و صاف ، پرانده ، برباد ، غربال ) شود . آیه 10 سوره مرسلات
علی‌رغم اینکه صیحة واحدة ( تک موج گرانشی ) میتواند ضربه سنگینی به سطح سیاره زمین وارد کند ، این موج قدرت نفوذی خیلی زیادی داشته و میتواند تا هسته سیاره زمین نفوذ کند و در این مسیر خود با هسته‌های سنگین فلزی در کوه‌ها و اعماق زمین برهمکنش شدیدی داشته باشد ، در این وضعیت باعث متلاشی شدن آنها به هسته‌های سبک خواهد شد ، که در حالت کلی انرژی فوق‌العاده زیاد هسته‌ای آنهم به صورت انرژی و تابش الکترومغناطیس تولید و منتشر خواهد شد و در نهایت ، انفجارات عظیم در داخل کوه‌ها و سیاره زمین پدیدار خواهد شد که ذرات ناشی از این انفجارهای شدید هسته‌ای ، در سطح و اتمسفر سیاره زمین پراکنده خواهد شد .

به نام خداوندِ رحم کنندهِ ( بخشنده ، گذشت کننده ) مهربان ( با شفقت ، با عاطفه )

هنگامی که خورشید گرفته شود ( یا خورشید به رنگ قرمز کوره آهنگری درآید ، همانند خورشید در هنگام غروب ) 1
و زمانی که ستارگان کدر ( تیره ، مات ، تاریک و سیاه ) شود 2
و هنگامی که کوه‌ها روان شود ( حرکت کند ، راه رود ، رانده شود ، سیال شود ) 3
و آنگاه که [حیوان] آبستن ( منظور شتران حامله ) رها کرده شود ( سقط جنین و متواری شود ) 4
و زمانی که وحشی‌ها ( وحوش ، حیوانات و جانوران بیابانی و غیر اهلی ) گردآوری شود ( مجتمع شود ، به هم فشرده شود ، جمع آوری شود ) 5
و هنگامی که دریاها متلاطم ( طوفانی ، موج دار ، خروشان ) شود 6
........... سوره تکویر
پس آنگاه که نجوم ( ستارگان ) ، محو ( ناپیدا و نادیدنی ، ناپدید ) شود . آیه 8 سوره مرسلات
این موج گرانشی هنگام برخورد با اتمسفر ستارگان مثلا خورشید ما ، باعث پدید آمدن ماده تاریک ( دخان ) خواهد شده که این ماده با تجمع بر سطح ستارگان باعث گسترش لکه‌های خورشیدی شده و ستارگان کم نور ، تاریک و کدر به نظر خواهند رسید . همانطور که میدانیم تشعشع شدید لیزر می‌تواند باعث جوش خوردن هسته‌های سبک شود ، از این رو امواج گرانشی قوی علی‌رغم شکافت هسته‌های سنگین ، میتوانند نوترونها را به هم جوش داده ( در هم ادغام کرده ) و ماده تاریک را پدیدار کنند .
برخورد این موج گرانشی با آبهای سیاره زمین ، میتواند علی‌رغم وارد کردم ضربه و انفجارات هولناک در بستر دریاها و اقیانوس‌ها ، باعث بالا رفتن حرارت تا نقطه جوش در آنها شود که در نتیجه ، تلاطم و امواجی به مراتب شدیدتر از سونامی تولید و گسترش یابد .
و زمانی که آسمان خراشیده شود ( پاره شود ، برهنه شود ، کنده شود ، پوست کنده شود ) . آیه 11 سوره تکویر
و زمانی که آسمان بریده شود ( شکافته و پاره شود ) . آیه 9 سوره مرسلات
گذر تک موج گرانشی بسته به شدت آن میتواند تغییراتی در فضا ایجاد کند
آیا پس نمیداند ( آگاه و دانا و با خبر نیست ) ، زمانی را که برانگیخته ( بیرون آورده ، زنده ) شود هر آنچه که در قبرهاست . آیه 9 سوره عادیات
امروزه اختر شناسان ، ستارگان نوترونی را محل دفن جرم و پیکره ابرنواختران ( supernova ) می‌دانند و خود این ستارگان نوترونی را مرده می‌پندارند ، برای اینکه قادر به تولید نور و انتشار آن نیستند و هیچ فعالیت هسته‌ای فعلا در آنها مشهود نیست . شاید منظور خداوند از قبرها در آیه فوق تنها مقبره انسانها نباشد و خداوند به ستارگان نوترونی نیز اشاره‌ای دارد .
میپرسد کی باشد روز قیامت 6
پس زمانی [است که] برق زند ( فلاش زند ) دیده ( نگاه ، چشم ، بینایی ) 7
و خسوف کند ماه ( تاریک شود ماه ) 8
و جمع کرده شود ( منقبض شود ، به هم پیوسته شود ، به هم پیوند شود ) خورشید و ماه . 9 سوره قیامت
امواج گرانشی به طور مستقیم قابل رویت توسط چشم انسان نیست ، ولی میتواند تاثیری بر سیستم عصبی انسان مخصوصا عصب بینایی داشته باشد و حتی ضربه‌ای که به جمجمه وارد می‌کند ، میتواند باعث دیده شدن برق ( فلاش ) در چشمان انسان شود و از طرف دیگر چون تصادم امواج گرانشی با ماده انرژی‌زا است ، در نتیجه در محدوده دید انسان ، طیفهایی تولید و منتشر خواهد شد که به صورت برق ( فلاش ) رویت میشوند .

همانطور که میدانیم نورانی بودن ماه به علت انعکاس نور خورشید است که با تاریک شدن خورشید ، ماه نیز تیره و تاریک خواهد شد . مخصوصا اگر امواج گرانشی از طرف پشت ماه به سیاره زمین بتابند .

قاعده کلی در روز قیامت زوج شدن نفوس و ...... میباشد که ماه و خورشید نیز از این قاعده کلی مستثنا نیستند و در نهایت این دو نیز در هم ادغام میشوند ، البته به همراه سیاره زمین . و علت این پدیده این است که امواج گرانشی میتوانند فضا را به شدت منقبض کنند . تا به حال علت اصلی ادغام نوترونها در اجرام نوترونی ، فشار فوق‌العاده زیاد در داخل آنها توضیح و ارایه شده است ، ولی علت دیگر این واکنش ، این است که با افزایش جرم در اجرام نوترونی ، فضا در مرکز آنها به حدی منقبض میشود که نوترونها جا و مکان کافی برای حضور در فضا ندارند و جهت اشغال فضا برای موجودیت خود مجبورند در هم ادغام شوند . یعنی دو نوترون مجبورند در فضای مختص به یک نوترون حضور داشته باشند که در نتیجه ، واکنش هسته‌ای از نوع چهارم شروع خواهد شد .

بلکه ایشان در شکی سرگرمند ( بازی گوشی می‌کنند ) 9
پس منتظر ( مراقب ) باش روزی را [که] می‌آورد آسمان به دخانی ( دودی ، ماده تاریکی ، ماده سیاهی ) آشکاری 10
میپوشاند انسیان ( مردم ) را ، این است عذابی دردناکی 11
[می گویند] سرور ما ، برطرف کن ( باز کن ، بگشای ) از ما عذاب را ، ماییم ایمان آورندگان 12
کجا برایشان ذکریست و [در حالیکه] آمده است ایشان را رسولی آشکاری 13
سپس رو برگردانند از او و گویند آموخته‌ای ( درس یاد گرفته‌ای ) مجنونی [دیوانه‌ای است] 14
ماییم برطرف کننده عذاب اندکی ( زمانی ) را ، بدرستی شمایید عودت ( بازگشت و تکرار ) کنندگان 15
روزی که حمله میکنیم ، هجوم بزرگ را ، ماییم انتقام گیرندگان 16 سوره دخان

در روز قیامت با برخورد تک موج گرانشی با اتمسفر سیاره زمین دخان تولید خواهد شد که این ماده با هوا مخلوط شده و وارد ریه انسان میشود که میتواند برای انسان مشکلات تنفسی به همراه داشته باشد و بسیار دردناک و زجر آور خواهد بود .
--------------------------------------------------------------------------------
و ترک میکنیم ( رها میکنیم ) بعض ایشان را [در] چنین روزگاری [که] آمیزند ( موج زنند ) در بعضی و دمیده شود در صور ، پس جمع آوری میکنیم ایشان را جمع کردنی . آیه 99 سوره کهف

تصادم ماده و ضد ماده و آزاد شدن مقدار قابل توجهی از انرژی به صورت امواج الکترومغناطیس که بیشتر به صورت تابش گاما خواهد بود ، در چنین روی داد و واقعه‌ای اجتناب ناپذیر است .

بدرستی [که] حمله ( هجوم ، دلیری ، شجاعت ، رزم آوری ، پردلی ، شدت قوا ، نیرو و سختگیری ) سرورت ، حتما شدیدی ( تند و تیزی ، خشم آلوده‌ای ، نیرومندی ، سرسختی ) [است] 12
بدرستی او ، اوست [که] آغاز میکند ( بدعت و شروع میکند ) و باز میگرداند ( مرجوع میکند ) 13
و اوست غفور ( درگذشت کننده گناهان ، آمرزنده ) ودود ( بسیار مهربان و دوست دارنده ) 14 سوره بروج

بگو آیا از شریکان [انتخابی] شما [برای خداوند] کیست ( کسی هست ) [که] آغاز میکند خلقت را سپس برمی‌گرداند آن را ، بگو خداوند شروع میکند خلقت را سپس برمی‌گرداند آن را ، پس کجا دروغ پردازی می‌کنید . آیه 34 سوره یونس

روزی که می‌پیچیم آسمان را همچون پیچیدن شناسه ( کاغذ ، مدرک ، طومار ، جلد ) برای نامه‌ها ( نوشته‌ها ) ، آنچنانکه آغاز کردیم اولین خلقتی را ، برمی گردانیم آن را ، وعده‌ای است برایمان ، ما ، ماییم انجام دهندگان . آیه 103 سوره انبیا

با توجه به مفهوم آیات فوق چنین تصور میشود که قیامت یک نوع بازیافت ماده باریونی در کیهان است که برای بقا و تداوم دوره‌ای هستی لازم میباشد . و در روز قیامت تمام مواد تشکیل دهنده کیهان به دخان تبدیل میشوند .

سرعت انتشار تک موج گرانشی :

به نام خداوندِ رحم کنندهِ ( بخشنده ، گذشت کننده ) مهربان ( با شفقت ، با عاطفه )

سوال کرد سوال کننده به عذابی واقع شدنی ( روی دادنی ) 1

[بداند] برای کافران [است که] نیست برایش دفع کننده‌ای 2

از [جانب] خداوند دارای بالابرها ( بالا برنده‌ها ) 3

بالا میرود ملائکه و روح به سویش در روزی [که] باشد مقدارش پنجاه هزار سالی 4

............... سوره معارج

ما همواره باید بدانیم که سرعت حرکت موج به دو عامل کلی بستگی دارد 1 - محیط انتشار موج 2 - جنس و ماهیت خود موج . نور از جنش امواج الکترومغناطیس است ولی گرانش از نوع موج گرانشی ، اگر ما فضا را برای هر دو موج یکسان در نظر بگیریم ، آیا ماهیت این دو موج یکی است ؟ هر چند که مبدا و منشا واحدی داشته باشند ! متاسفانه بشر فعلا توانایی تولید امواج گرانشی را ندارد که سرعت آن را اندازه گیری کند ولی به احتمال زیاد سرعت امواج گرانشی خیلی خیلی ..... بیشتر از سرعت نور است ، این موج در عرض 50 هزار سال قمری فاصله 13 میلیارد سال نوری را طی می‌کند ، یعنی سرعتی نزدیک به 270 هزار برابر سرعت نور و البته این به فرکانس موج گرانشی نیز مربوط میشود . اگر قطر بزرگ کیهان 14.547.900.000 سال نوری باشد این موج در عرض 48.493 سال شمسی آن را می‌پیماید و همه چیز مقابل خود را منهدم می‌کند ، پس میتوان با این شرایط سرعت آن را 300.000 برابر سرعت نور تخمین زد یعنی سرعت تک موج گرانشی برابر سرعت امواج الکترومغناطیسی به توان دو است ، یعنی سرعت موج گرانشی برابر C² می‌باشد .

همانطور که در مبحث ، واکنش هسته‌ای از نوع چهارم ! یعنی ادغام نوترون‌ها و پایان هستی ( انقلاب دوم ستارگان نوترونی ) گفته شد :

تعریف جرم بحرانی برای عناصر رادیواکتیو :

کمترین جرمی از ماده رادیو اکتیو است که در آن نوترونها پیش از آن که از آن جرم خارج شوند در زمان کوتاه به هسته‌ای دیگر برخورد نمایند و برای هر شکافت ؛ به طور متوسط یک شکافت دیگر ایجاد گردد .

جرم بحرانی به نوع ماده رادیو اکتیو ؛ درجه خلوص و شکل نمونه‌ای که از آن خواهیم ساخت بستگی دارد .

برای این که جرم بحرانی با کمترین مقدار ممکن تهیه شود باید کمترین سطح را با جرم معین ایجاد کنیم . یعنی کروی بودن سطح مناسب‌ترین شکل است . چون حجم عمده اتم فضای خالی است . هنگام شکافت هر هسته لازم است نوترون های حاصل به طور میانگین مسافتی در حدود 5 تا 7 سانتیمتر را درون میلیاردها اتم بپیمایند تا به هسته دیگری برخورد کنند و سبب شکافت شوند . مثلاً اگر حدود 2 کیلو گرم اورانیوم 235 را به شکل کروی در آوریم شعاع آن حدود 3 سانتیمتر خواهد بود . و نوترونها اغلب ( بدون آن که باعث شکافت بعدی شوند ) از آن خارج می شوند .

معمولاً در اطراف گوی از پوشش فلزی چگال ( که باز تابنده نام دارد ) استفاده می‌شود تا نوترون‌ها را به درون گوی باز گرداند همچنین از انبساط و گسترش هسته شکافت جلوگیری شود . در این صورت به جرم کمتری نیاز خواهد بود .

جرم بحرانی اورانیوم 235 در شرایط مناسب حدود 900 گرم و برای پلوتونیوم 239 ؛ جرم بحرانی 283 گرم است .

اگر به طور متوسط بیش از یک نوترون آزاد به هسته های دیگر اورانیوم 235 برخورد کند و موجب شکافت آن گردد جرم اورانیوم را فوق بحرانی گوییم . در این حالت واکنش شکافت از کنترل خارج می شود و دما به سرعت بالا می رود و انفجار رخ خواهد داد .

اگر به طور متوسط کمتر از یک نوترون آزاد به هسته اورانیوم 235 برخورد و موجب شکافت آن گردد جرم اورانیوم زیر بحرانی است و این شکافت القایی در نهایت متوقف می گردد .

علت عدم انفجار در معادن اورانیوم نیز ؛ فراهم نبودن جرم بحرانی و از طرفی پایین بودن درجه خلوص اورانیوم 235 در معادن می باشد .

با این وجود در یک مورد در معادن اوکلو در کشور گابن در غرب آفریقا فرآورده‌هایی از شکافت اورانیوم 235 یافت شده‌اند که نشان می دهند در حدود دو میلیون سال پیش اورانیوم 235 در آن معدن خود به خود به حد بحرانی رسیده است.
تعریف جرم بحرانی برای اجرام نوترونی :

با افزایش جرم اجرام نوترونی ، فشار در داخل آنها به بینهایت میل میکند و تحمل این فشار برای نوترون‌ها و ... غیر ممکن خواهد بود ، نوترون‌ها مجبورند در هم ادغام شوند ، یعنی در هم فرو روند و ذرات جدید را به وجود آورند که این تبدیلات ذرات به یکدیگر در عالم فیزیکی همواره انرژی‌زا است و یک نوع واکنش هسته‌ای محسوب میشود . جرم بحرانی برای اجرام نوترونی کمترین جرمی از نوترون‌ها یا نوکلئون‌ها محسوب میشود که در آن نوترونها در زمان کوتاهی در هم ادغام شوند . محاسبه این جرم بحرانی کار ساده‌ای نیست ، ولی در رمبش ( فرو ریزش جرم به طرف مرکز ) یک ستاره بسیار بسیار بزرگ یا یک کوازار و یا یک کهکشان ، حتی یک خوشه ستاره‌ای و یا خوشه کهکشانی ، محتمل و قابل دست یابی است . و همچنین در زمان بلعیده شدن تعداد زیادی از ستارگان توسط یک سیاه‌چاله و یا یک ستاره نوترونی که همواره باعث افزایش جرم خواهد شد .

جرم بحرانی به نوع جرم نوترونی یعنی شکل هندسی و در نتیجه سرعت زاویه‌ای آن بستگی دارد . به این معنی که هر چه قدر سرعت زاویه‌ای آن کم باشد ، شکل هندسی آن به کره تمایل داشته و فشار در مرکز آن افزایش یافته و در نتیجه جرم بحرانی آن کم خواهد بود ، ولی اگر سرعت زاویه‌ای آن زیاد باشد ، به علت نیروی گریز از مرکز ، شکل هندسی آن نزدیک به یک تورس بوده و از فشار داخل آن کاسته شده و در نتیجه جرم بحرانی آن افزایش خواهد داشت .